Naparstnica wełnista – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Naparstnica wełnista – właściwości

Naparstnica wełnista jest rośliną, o której pierwsze wzmianki pojawiły się już w średniowieczu. Opisywana była wtedy jako roślina o właściwościach trujących. Dopiero w ubiegłym stuleciu dostrzeżono jej potencjał leczniczy, jednak między dawką terapeutyczną związków zawartych w liściu naparstnicy, a dawką toksyczną, różnica jest niewielka. 

Wyciągi z liścia naparstnicy wełnistej są źródłem wielu substancji aktywnych. Naparstnica charakteryzuje się występowaniem dużej zawartości glikozydów kardenolidowych, m.in. digoksyny, acetylodigoksyny, gitoksyny, acetylogitoksyny oraz lanatozydu C. Zawiera też niewielkie ilości flawonoidów i saponin. To głównie digoksynę wykorzystuje się współczesne w lecznictwie.

Liść naparstnicy wełnistej wykazuje wielokierunkowe działanie na mięsień sercowy. Mówi się o jego działaniu:

• chronotropowym ujemnym, czyli zmniejszającym częstotliwość skurczów serca, 
• inotropowym dodatnim, czyli zwiększającym siłę skurczu mięśnia sercowego,
• batmotropowym dodatnim, czyli zwiększającym próg pobudliwości komórek serca, 
• dromotropowym ujemnym, związanym ze zmniejszeniem przewodzenia impulsów w mięśniu sercowym. 

Naparstnica wełnista – jak wygląda i skąd pochodzi?

Naparstnica wełnista (łac. Digitalis lanata) jest dwuletnią byliną, należącą do rodziny babkowatych (łac. Plantaginaceae). Roślina jest uprawiana w Europie i Turcji, ze względu na swoje właściwości lecznicze, ale rośnie także na dzikich terenach. Roślina dorasta do 100 centymetrów wysokości. W pierwszym roku z ziemi wyrasta jedynie różyczka lancetowatych liści, a w następnym roku roślina wypuszcza długą łodygę i kwitnie od czerwca do września. Kwiaty są zebrane w duże grono, występujące w górnej części łodygi. Są brązowo-żółte, z fioletowymi pasemkami i dochodzą do 2,5 centymetrów długości. Surowcem leczniczym jest liść naparstnicy (łac. Digitalis lanatae folium), który jest zbierany z roślin jednorocznych, a następnie suszony. Owocem naparstnicy wełnistej jest torebka o jajowatym kształcie.

Naparstnica wełnista – działanie, wskazania do stosowania

Digoksynę, zawartą w liściu naparstnicy, stosuje się w wielu jednostkach chorobowych, związanych z nieprawidłową pracą serca. Znalazła zastosowanie w leczeniu m.in.:

• migotania przedsionków z szybką czynnością komór, 
• zaawansowanej niewydolności mięśnia sercowego (w skojarzeniu z innymi lekami),
• niektórych nadkomorowych zaburzeń rytmu (m.in. przewlekłego trzepotania przedsionków),
• niewydolności serca u dzieci.

Naparstnica wełnista w leczeniu migotania przedsionków

Migotanie przedsionków jest chorobą związaną z nieprawidłowym i nieskoordynowanym pobudzeniem przedsionków serca, co wiąże się upośledzoną funkcją tłoczenia krwi. Może to prowadzić do zastoju krwi w niektórych miejscach serca, zwiększając ryzyko wystąpienia zakrzepów i powikłań zakrzepowo-zatorowych. Digoksyna poprzez zmniejszenie częstotliwości skurczów oraz zwiększenie progu pobudliwości, stabilizuje pracę serca.

Naparstnica wełnista w leczeniu niewydolności serca

Niewydolność serca wiąże się z upośledzeniem zdolności do zapewnienia wystarczającego przepływu krwi zgodnie z potrzebami organizmu. W zależności od tego, czy niewydolność dotyczy prawej, czy lewej komory serca, objawy mogą być różne, ale leczenie ma na celu ich zmniejszenie i zwiększenie tolerancji na wysiłek przez pacjenta. Digoksyna nie jest stosowana w tym wskazaniu jako lek pierwszego rzutu, a jedynie w przypadkach, gdy podstawowe leczenie nie zapewnia wystarczających rezultatów. 

Naparstnica wełnista w leczeniu trzepotania przedsionków

Trzepotanie przedsionków różni się od migotania tym, że w przebiegu trzepotania miarowość bicia serca zostaje zachowania oraz w stosunku do migotania przedsionków, serce wykazuje mniejszą częstotliwość skurczów. Leczenie trzepotania przedsionków polega głównie na przeprowadzeniu zabiegu kardiowersji elektrycznej, w której przywracany jest prawidłowy rytm pracy serca lub ablacji, polegającej na wycięciu ognisk mięśnia sercowego o wzmożonej aktywności. Leczenie farmakologiczne, m.in. digoksyną, ma na celu kontrolę rytmu serca i zapobieganie powikłaniom zakrzepowo-zatorowym.  

Naparstnica wełnista – jak dawkować?

Digoksynę, zawartą w liściu naparstnicy wełnistej, należy dawkować z dużą uważnością i zgodnie z zaleceniami lekarza. Dawki leku ustala się indywidualnie, w zależności od wieku, masy ciała oraz czynności nerek pacjenta. 

Leki i suplementy zawierające naparstnicę wełnistą

Leki z naparstnicą wełnistą są dostępne tylko z przepisu lekarza i należą do wykazu substancji bardzo silnie działających. Leki te nigdy nie powinny być stosowane bez zaleceń i kontroli lekarskiej. 

Naparstnica wełnista w ciąży

Stosowanie digoksyny u kobiet w ciąży jest dopuszczalne tylko w przypadku, jeśli w opinii lekarza korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.

Naparstnica wełnista – przeciwwskazania i środki ostrożności

Stosowanie naparstnicy wełnistej jest przeciwwskazane przy występowaniu nadwrażliwości na substancje czynne, okresowo występujący całkowity blok serca lub blok przedsionkowo-komorowy II stopnia. Dodatkowo nie należy stosować naparstnicy przy niemiarowości wywołanej zatruciem glikozydami nasercowymi. 

Każdorazowo lekarz prowadzący przed przepisaniem leków z naparstnicą, przeprowadzając odpowiedni wywiad, wyklucza potencjalne przeciwwskazania do stosowania leku. 

Naparstnica wełnista – możliwe działania niepożądane

Do działań niepożądanych po zastosowaniu liści naparstnicy wełnistej należą:

• wysypki skórne w postaci pokrzywki,
• zawroty głowy, 
• zaburzenia widzenia, 
• arytmia, 
• zaburzenia przewodzenia,
• bradykardia zatokowa, 
• nudności i wymioty, 
• biegunka.

Naparstnica wełnista – interakcje z lekami i innymi ziołami

Naparstnica wełnista wchodzi w interakcje z wieloma lekami. Należy zachować ostrożność przy stosowaniu digoksyny z lekami beta-adrenolitycznymi, ze względu na możliwe wydłużenie czasu przewodnictwa przedsionkowo-komorowego. Leki powodujące zmniejszenie stężenia potasu we krwi, takie jak niektóre leki moczopędne, kortykosteroidy czy sole litu zwiększają wrażliwość na digoksynę. 

Naparstnica wełnista w Ziołopedii – podsumowanie

Wyciągi z liści naparstnicy wełnistej są współcześnie stosowane w terapii wielu zaburzeń pracy serca, od migotania i trzepotania przedsionków, po leczenie niewydolności serca. Leki z naparstnicą są wydawane z apteki tylko za okazaniem recepty lekarskiej i należą do substancji bardzo silnie działających. Ich stosowanie powinno się odbywać pod ścisłą kontrolą lekarską. 

Autor